پانسمان را قرار دادن پوشش حفاظتی برروی زخم میگویند، که مهمترین شرط آن استریل بودن پانسمان است هدف از پانسمان زخم تسهیل در بهبودی زخم، پیشگیری از عفونت، جلوگیری از خونریزی، کمک به فرایند التیام زخم، عایق دما، حفظ رطوبت زخم و حفاظت زخم از صدمات مکانیکی است. با آرسینه همراه باشید.
انواع پانسمان
پانسمان باز
در این نوع پانسمان پس از شستشوی زخم و استفاده از داروی مناسب روی آن پوشیده نمی‌شود. در صحنه حادثه چندان کاربرد ندارد و در درمانگاه‌ها و مراکز درمانی به کار گرفته میشود.
پانسمان بسته
در این نوع پانسمان پس از اقدامات ضروری روی آن توسط گاز استریل یا مواد مشابه پوشانده میشود.
پانسمانهای جدید شامل
آلژینات، هیدروکلوئید، فوم، هیدروژل و فیلم ترانسپارنت می‌باشد؛ که هر یک بعلت دارا بودن بعضی از ویژگی‌های یک پانسمان مطلوب مورد توجه می‌باشند.
پانسمان چسبدار یا چسب زخم
برای پوشاندن خراش‌ها و بریدگی‌های کوچک به کار می‌روند.
پانسمان استریل
ازیک لایه پانسمان متصل به یک باند رولی تشکیل وکاملاً در یک پوشش محافظ پیچیده شده‌اند.
پوشش چشمی استریل
برای محافظت از چشم آسیب دیده به کار می‌روند، که گاها به یک باند برای استحکام بیشتر همراه است.
اهداف پانسمان
کمک به کنترل خونریزی
جذب خون و ترشحات زخم
جلوگیری از آلودگی زخم
حفاظت زخم از میکروبها و صدمات در طول التیام
نگهداری زخم
ابزار مورد نیاز پانسمان
گاز یا تنزیب استریل : پارچه توری مخصوص در اندازه‌های مختلف می‌باشد.
پد : لایه‌هایی از پنبه و گاز و یا پارچه دیگر است که قدرت جذب ترشحات را دارد.
باند و چسب : برای ثابت کردن پانسمان از آن استفاده میشود.
پنس ، قیچی و رسیور
مواد ضد عفونی کننده و تمیز کننده مانند سرم و بتادین
پانسمان زخم چگونه انجام میشود
در مواجهه با هر زخم پوستی اولین اقدام بند آوردن خونریزی از زخم است. در این مورد بطور مفصل در مقاله “چگونه خونریزی از زخم را متوقف کنیم” بحث شده است. پس از قطع خونریزی باید روی زخم پوشیده شود تا میکروبها نتوانند به درون زخم وارد شوند و پس از آن باید بیمار را به پزشک رساند تا درمان قطعی را انجام دهد.
برای پوشاندن روی زخم از یک پارچه تمیز نخی استفاده میشود. پوشاندن زخم را پانسمان Dressing میگویند. پارچه‌های نخی با استانداردهای خاص را که برای پانسمان زخم بکار میبرند گاز Gauze مینامند. این پارچه‌ها از نخ پنبه‌‌‌ای تهیه شده و بافت آن بسیار شل است بطوریکه ساختمان نرم و لطیفی به آن میدهد.
بافت شل آن موجب میشود تا خلل و فرج زیادی داشته باشد تا هم بتواند ترشحات زخم را به خود جذب کرده و هم اجازه تنفس و تعریق را به پوست اطراف زخم بدهد. این پارچه‌ها را چند تا کرده اند تا بعد از تا خوردن به اندازه حدود ده در ده سانتیمتر برسد.
قبل از مواجهه با هر زخمی‌اگر امکان دارد باید ابتدا دستان خود را با آب و صابون شستشو دهیم تا میکروب جدیدی را به داخل زخم وارد نکنیم.
اگر زخم خونریزی واضحی ندارد و عمقی نیست میتوان ابتدا آب تمیز و جاری را از روی آن عبور داد. این کار موجب میشود تعداد میکروب‌های درون زخم کاهش یافته و احتمال عفونت آن کم شود. پوست اطراف زخم را میتوان با آب و صابون تمیز کرد. باید مواظب بود صابون در داخل زخم نرود مگر اینکه زخم بر اثر گزش یک پستاندار (مانند سگ) مشکوک به‌هاری ایجاد شده باشد که در این صورت باید درون زخم را خوب با آب و صابون بمدت ده دقیقه شستشو داد. در زخم‌های معمولی اگر کمی‌صابون به درون زخم رفت مشکل خاصی ایجاد نشده و با آب شسته میشود.
در صورتی که زخم عمقی باشد ( یعنی چربی زیر پوست دیده شود) و یا زخم خونریزی زیادی داشته است نباید شسته شود.
اگر اجسام خارجی در درون زخم وجود دارند و میتوان آنها را به راحتی از درون زخم برداشت این کار را انجام میدهیم. البته اگر احتمال میدهیم با برداشتن جسم خارجی زخم خونریزی میکند این کار را انجام نمی‌دهیم.
زخم را دستکاری نمیکنیم چون هم خطر خونریزی وجود دارد و هم احتمال دارد که با دستکاری ما میکروب‌های جدیدی به درون زخم وارد شوند.
نیازی به استفاده از محلول‌های ضد عفونی مانند بتادین یا پمادهای آنتی بیوتیک در داخل زخم وجود ندارد.
به اندازه کافی گاز یا پارچه تمیز را بر روی زخم قرار میدهیم. هر چه زخم بزرگتر باشد باید گاز بیشتری بر روی زخم گذاشته شود. سپس باید به وسیله‌‌‌ای گازها را بیحرکت کرد. در صورتی که زخم کوچک باشد میتواند حاشیه‌های گاز را با چسب مخصوص به پوست محکم کرد. وقتی زخم بزرگتر است و یا با خونریزی همراه بوده است گازها را باند به اندام میبندیم.
مراحل بانداژ یک زخم
باند یک نوار پارچه‌‌‌ای از جنس گاز است. بستن گازها با باند را بانداژ Bandage میگویند. برای بانداژ میتوان از باند نخی یا باند کشی استفاده کرد. بانداژ باید به اندازه‌‌‌ای سفت بسته شود که فشار ملایمی‌را بر روی گازها وارد کند. بانداژ نباید سفت بسته شود چون میتواند بر روی عروق و اعصاب اندام فشار وارد کرده و به آنها آسیب برساند. در صورتی که بانداژ سفت باشد بعد از چند دقیقه قسمتی از اندام که پایینتر از آن است متورم، کبود یا رنگ پریده میشود. در این صورت باید بانداژ باز شده و مجددا شل تر بسته شود.
پس از اتمام بانداژ باید بیمار را به پزشک رساند تا درمان نهایی به توسط وی انجام شود.
نکات مهم در مورد پانسمان
پانسمان باید استریل یا خیلی تمیز باشد.
پانسمان باید جذب کننده باشد، زیرا اگر عرق پوست نتواند بخار شود پوست اطراف زخم مرطوب خواهد ماند و محیط مناسبی برای رشد باکتریها بوجود می‌آید که از بهبود زخم جلوگیری کرده و یا آن ذا به تعویق می‌اندازد.
قبل از پانسمان دست‌ها را کاملاَ با آب و صابون بشویید و خشک نمایید. در صورت امکان دست‌ها را با الکل سفید ضد عفونی کنید.
برای پانسمان از دستکش و ماسک استفاده نمایید.
به هنگام پانسمان از صحبت کردن ، عطسه و سرفه اجتناب نمایید.
در هنگام تمیز کردن زخم باید عمل پاک سازی و ضد عفونی را از مرکز زخم به اطراف با حرکات دورانی انجام داد.
v هرگز در صحنه حادثه زخم را نشویید، چرا که باعث افزایش خطر عفونت و تشدید خونریزی میشود.
قبل از بستن زخم خونریزی باید به طور کامل کنترل شود.
اگر پس از قرار دادن گاز یا پد استریل بر روی زخم ،خونریزی از آن به بیرون نفوذ کرد،هرگز آن را بر ندارید ، بلکه گاز دیگری بر روی آن قرار دهید.زیرا موجب خونریزی مجدد میشود. اگر خون به داخل پانسمان دوم هم نشت کرد، هر دو پانسمان را کاملاً بردارید و با گذاشتن یک پانسمان تازه به جای آنها، محل خونریزی را تحت فشار قرار دهید.
پانسمان باید تمام زخم را بپوشاند.
پانسمان را مستقیماً بر روی زخم قرار بدهید؛ هرگز آن را از کنار به روی زخم نکشید.